Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Δρόμοι», Αρ. Φύλλου 16-18, Αύγουστος 2005

Μια πρόταση του Ταμιείου Θράκης με τοπικό και παγκόσμιο νόημα
Αιωνίως θητεύω στο κάλλος (Ευρυπίδης)
Η ομορφιά στο πρόσωπό σου χαστούκι στον πολιτισμό(Μαρινέλλα)
Ζωή που δεν μοιράζεται είναι ζωή κλεμμένη (Αρβανιτάκη)
Είμαστε εδώ, πρώτα στο Καστελόριζο και μετά στα Άβδηρα. Εδώ στους ακριτικούς και ιστορικούς αυτούς τόπους υλοποιούμε ένα Διεθνές Σχολείο ελληνικού πολιτισμού, ένα σχολείο πρωτότυπο. Διότι δεν μας ενδιαφέρει να διδάξουμε απλώς κάποιες γνώσεις, αλλά θέλουμε να μεταφέρουμε βιώματα σ’ εμάς τους ιδίους και στους 320 ανθρώπους που συμμετέχουν από όλον τον κόσμο, Έλληνες ομογενείς και αλλοδαποί, επιστήμονες, φοιτητές, μαθητές και άλλοι από την Ευρώπη, τα Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή, τη Λετονία, τη Γερμανία, τη Σιβηρία, τη Ρωσία, τον Εύξεινο Πόντο, την Αίγυπτο, την Ιορδανία και αλλού. Αυτό το σχολείο επιθυμούμε να μονιμοποιηθεί τόσο στα Αρχαία Άβδηρα όσο και στο Καστελόριζο να καταστεί ένας θεσμός που θα υπηρετεί τον παγκόσμιο άνθρωπο και τον πολιτισμό του, ανεξαρτήτως καταγωγής, χρώματος ή θρησκείας.

Τα Αρχαία Άβδηρα είναι πραγματικά ένας τόπος όπου ο άνθρωπος αισθάνεται σαφώς ότι οι αρχαίοι γνώριζαν πού έχτιζαν τις πόλεις τους. Η μορφή του χώρου, το τοπίο, το φως, η φύση, η θάλασσα, η γη, όλα έχουν έναν συνδυασμό και μία αρμονία μοναδική ώστε επαναφέρουν τον άνθρωπο στα υποσυνείδητα βάθη του εαυτού του. Φαίνεται ότι ορισμένα μέρη είναι φτιαγμένα έτσι, ώστε να λειτουργούν ως καίριο και ουσιαστικό μέρος της πόλης. Της πόλης όπου ο άνθρωπος συναντιέται πραγματικά με τον άλλον άνθρωπο και πραγματοποιεί έναν τρόπο ζωής που τείνει σήμερα πολλές φορές να λησμονηθεί. Τείνει να ταφεί κάτω από τα ερείπια των αρχαίων πόλεων και των μεγάλων πολιτισμών. Τείνει να ταφεί κάτω από το υποσυνείδητο του ανθρώπου ενώ όταν βγαίνει στην επιφάνεια, εμφανίζεται πολλές φορές με τρόπο τραγικό. Βγαίνει επώδυνα και με τρόπο που τρομάζει τον άνθρωπο. Ο πόλεμος, η επιθετικότητα του ανθρώπου προς τον άνθρωπο, η αποξένωση του ανθρώπου από τον άνθρωπο, η μοναξιά των ανθρώπων, η κατάθλιψη, μολονότι ζούμε σ’ έναν πλούσιο τεχνολογικά κόσμο και πολιτισμό, δεν παύουν να είναι το μόνιμο βάσανο του ανθρώπου.

Αυτό το Σχολείο ελληνικού πολιτισμού που πραγματοποιείται για 9η φορά στα Αρχαία Άβδηρα και πρώτη φορά στο Καστελόριζο από το Ταμιείον Θράκης, έχει λοιπόν αυτή την ιδιομορφία. Θέλει να επαναφέρει την προσοχή των μαθητών και των δασκάλων σε εκείνο το σημείο, σε εκείνη την περιοχή της ανθρώπινης ύπαρξης, όπου πραγματικά αρχίζει να λειτουργεί η ζωή στην αυθεντικότητά της. Εργαλεία σ’ αυτό όλες οι μορφές του πολιτισμού: το τραγούδι, ο χορός, το θέατρο, η γλώσσα, η ποίηση και η φιλοσοφία, τα εικαστικά, οι εορτές, οι συζητήσεις, τα πηγαδάκια, η βραδινή ενατένιση της ηρεμίας του ουρανού και της θάλασσας, αλλά και η θερμή συνάντηση του βλέμματος και της καρδιάς πέρα από εθνικιστικούς και ιδεολογικούς διαχωρισμούς και προκαταλήψεις.

Η απόπειρα των νέων παιδιών να ξεφύγουν από τις μοντέρνες μορφές διασκέδασης, μαζί με τους δασκάλους τους και να φθάσουν σε μία πραγματική εορτή, όπου κανείς χαίρεται να είναι με τους άλλους όχι γιατί έχει κάτι να κερδίσει ατομικά, να ωφεληθεί, εγωκεντρικά και φειδωλώς αλλά απλώς και μόνο γιατί ζει και βιώνει τη χαρά να είναι με τους άλλους. Γιατί ο κάθε ένας από τους άλλους ανθρώπους που είναι τριγύρω του γίνεται πηγή χαράς μόνο και μόνο με την παρουσία του. Τότε αρχίζει να λειτουργεί η πόλις, τότε αρχίζει η αγορά της πόλης να γίνεται τόπος ιερός και όχι τόπος κέρδους και αποξένωσης, επιθετικότητας και φυλακής του ανθρώπου μέσα στη μοναξιά του εαυτού του και την απροσωπία μιας αποξενωμένης μάζας ανθρώπων.

Το θέατρο, βασικός κορμός αυτού του Σχολείου. Οι καθηγητές μαζί με τους φοιτητές ανοίγουν ένα νέο δρόμο αξιοποίησης της θεατρικής πράξης και της θεατρικής θεωρίας για την παιδεία του ανθρώπου. Ο χορός λειτουργεί αυθεντικά ως έκφραση ενός εκάστου μέσα στο όλον. Το όλον δεν νεκρώνει και δεν αναιρεί τον κάθε έναν, αλλά τον αναδεικνύει. Αυτή η θεατρική εμπειρία, όπου ο καθένας καθίσταται μοναδικός και ανεπανάληπτος ακριβώς επειδή είναι με τους άλλους, ανακαλύπτει τη δική του μοναδικότητα και τη μοναδικότητα των άλλων ακριβώς επειδή μετέχει στο χορό, καθιστά τον χώρο σημείο συνάντησης ιερής και τόπο διαφυγής προς την ελευθερία. Η θεατρική πράξη του χορού φανερώνει από άλλη διάσταση τη μοναδική σύλληψη των μεγάλων κλασσικών του θεάτρου και της τραγωδίας. Μια άλλη λοιπόν αντίληψη περί του θεάτρου, την οποία ευαίσθητοι νέοι καλλιτέχνες προωθούν επί χρόνια και δημιουργούν ένα θεσμό εντάσσοντας το θέατρο μέσα σε ένα νέο είδος σχολείου, ένα πείραμα που χρόνο με το χρόνο ολοένα και περισσότερο πετυχαίνει.

Ταυτόχρονα, η γλώσσα διδάσκεται πρωτότυπα μέσα από τη μουσική, την ετυμολογία και τη φιλοσοφία που αναδεικνύουν το μυστικό φορτίο και νόημα των ελληνικών λέξεων και του ελληνικού λόγου. Το τραγούδι, μέρος κι αυτό του χορού, ο λόγος, η κίνηση, όλα καθίστανται ένα εργαλείο μιας επανεύρεσης της ουσίας του ανθρώπου ως πρόσωπο. Όλοι οι μαθητές που έρχονται σ’ αυτό το σχολείο από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, ομογενείς και αλλοδαποί, θα φύγουν γνωρίζοντας να τραγουδούν 30 περίπου τραγούδια, παραδοσιακά και έντεχνα, επιλεγμένα μέσα από τον πλούτο της νεώτερης μουσικής και ποιητικής παράδοσης του λαού μας. Ταυτοχρόνως, μέσα από την μουσική, τον ήχο και τις λέξεις εισέρχονται στο μυστικό τοπίο της ελληνικής γλώσσας και των βιωμάτων που αυτή φέρει, κουβαλάει, από πολύ παλιά, από τον Όμηρο μέχρι τον Παπαδιαμάντη, τον Σεφέρη, τον Ελύτη, μέχρι σήμερα.

Όταν κανείς μιλάει εργαλειακά, όταν μιλάει έχοντας ως στόχο μόνον μια απλή επικοινωνία, μια απλή καθημερινή αποτελεσματικότητα, χάνει την ουσία της γλώσσας. Αντίθετα, εδώ στο Καστελόριζο, στα Αρχαία Άβδηρα ή όπου αλλού, για 20 ημέρες, στο Διεθνές αυτό Σχολείο, η γλώσσα γίνεται νύμφη που οδηγεί τον άνθρωπο στην περιοχή του «όντως γάμου» και της «όντως εορτής», κάτι που σήμερα το ξεχνούμε, αλλά που σ’ αυτό το Σχολείο γίνεται κέντρο όλης της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Δάσκαλοι της γλώσσας, της μουσικής, του θεάτρου, του χορού κάθε βασικής μορφής παιδείας, όλη την ημέρα προσπαθούν να πραγματοποιήσουν αυτήν την ασύλληπτη αρμονία ήχου, κίνησης, λόγου. Μια επανεύρεση της ελληνικής πόλης, μέσα από την τέχνη και τον λόγο, μέσα από την σιωπή και το κάλλος σε ένα τόπο ιστορικό, όπως είναι ο τόπος των Αρχαίων Αβδήρων, ένας τόπος που σ’ αναγκάζει να αφουγκραστείς το παρελθόν και να ονειρευτείς.

Ο άνθρωπος μόνος του δεν μπορεί να είναι άνθρωπος. Ο άνθρωπος γίνεται άνθρωπος όταν συναντάει τους άλλους ανθρώπους. Μία αλήθεια την οποία ολοένα και περισσότερο ανιχνεύει η σύγχρονη επιστήμη, η σύγχρονη ψυχολογία και η σύγχρονη φιλοσοφία. Αλλά και μία αλήθεια που έχει καταγραφεί ανά τους αιώνες στις μεγάλες μορφές πολιτισμών, ιδιαίτερα στον αρχαίο ελληνικό και μετά τον ορθόδοξο ανατολικό. Αυτό γίνεται σαφές μέσα από όλες τις μορφές που έχουν διασωθεί και που ακόμα λειτουργούν στην ελληνική κοινωνία έστω και υποσυνείδητα, έστω και κάτω από το έδαφος, όπως τα ερείπια των μεγάλων ιστορικών μας μνημείων. Ο άνθρωπος γίνεται άνθρωπος στην αγορά της πόλης. Ο άνθρωπος ανακαλύπτει τη δική του ουσία όταν όντως συναντά τους άλλους ανθρώπους, όταν στο βλέμμα του άλλου, του κάθε άλλου βλέπει και ζει Η ουσία του ανθρώπου είναι οι άλλοι άνθρωποι, όταν αυτοί αποτελούν το κέντρο της δικής του ύπαρξης. Μια παιδεία και μια τέχνη δύσκολη, και κατ’ εξοχήν ασκητική. Ο χορός, το τραγούδι, το θέατρο, η γλώσσα, η φιλοσοφία, η ποίηση, η προσευχή, τα βασικά μνημεία και εργαλεία του ελληνικού πολιτισμού, οδηγούν τον άνθρωπο στην περιοχή του ανθρώπου, στην περιοχή της ελευθερίας. Εκεί που η ανάγκη και η νομοτέλεια υπερβαίνονται. Εκεί όπου ο άνθρωπος καθίσταται πρόσωπο, όλος χαρά και φως γιατί βλέπει τους άλλους, γιατί θέλει να ζει με τους άλλους, όχι από ανάγκη και ιδιοτέλεια αλλά από ελευθερία και έρωτα άπειρο και ανιδιοτελή. Γιατί οι άλλοι είναι το νόημα της δικής του ζωής. ‘‘Ζωή που δεν μοιράζεται είναι ζωή κλεμμένη’’, δηλαδή ζωή ανύπαρκτη, ζωή νεκρή.

Αυτήν την εμπειρία, την βιώνουμε στα Αρχαία Άβδηρα επί 10 χρόνια συνεχώς, φιλοξενώντας σε έναν διεθνή πλέον θεσμό νέους από όλον τον κόσμο, ομογενείς και αλλοδαπούς. Την βιώσαμε για μια ακόμη φορά κατά την επέκταση αυτού του θεσμού στο Καστελλόριζο στα Δωδεκάνησα, όπου 70 επιστήμονες από όλον τον κόσμο έζησαν και σπούδασαν όλες τις μορφές του πολιτισμού βιωματικά, πρακτικά και υπαρξιακά από τις 29 Ιουλίου μέχρι τις 14 Αυγούστου. Αυτήν την εμπειρία θέλουμε να την βιώσουμε όπου αλλού είναι δυνατό και είμαστε ευπρόσδεκτοι όπως έγινε από τον δήμαρχο του Καστελόριζου Παύλο Πανηγύρη.

Στο 1o διεθνές σχολείο του Καστελόριζου οι νέοι επιστήμονες από όλο τον κόσμο, αφού σπούδασαν συστηματικά και για πρώτη φορά, τον ελληνικό πολιτισμό ενώθηκαν σε μια πρωτόγνωρη γιορτή με όλους τους κατοίκους του νησιού, αλλά και τους τουρίστες στο λιμάνι του Καστελόριζου, δείχνοντας όσα έμαθαν επί 15 ημέρες. Και αυτά που έμαθαν ήταν πολλά, όπως όλοι, φιλοξενούμενοι και φιλοξενούντες διαπίστωσαν. Ακόμη, όλοι εμφανίστηκαν στο αρχαίο θέατρο της Αντίφελλου, του σημερινού Κας στην Τουρκία. Σ’ ένα θέατρο κατάμεστο από Τούρκους πολίτες, οι μαθητές του σχολείου έπαιξαν κλασσικό θέατρο, τραγωδία, τραγούδησαν ελληνικά τραγούδια, χόρεψαν ελληνικούς χορούς. Ο Τούρκος Δήμαρχος του Κας και οι Αρχές του τόπου ενθουσιάστηκαν. Ζήτησαν να επαναληφθεί το γεγονός αυτό. Ζήτησαν αυτή η εμπειρία που λειτούργησε στο Καστελλόριζο απέναντι από το Κας, απέναντι απ΄την Αντίφελλο, απέναντι από την Ιωνία να γίνει και δική τους εμπειρία.

Έτσι το καλοκαίρι αυτό του 2005 από τη Θράκη στο Καστελόριζο, μεταφυτεύτηκε ο θεσμός των Διεθνών Σχολείων που βήμα προς βήμα τα τελευταία χρόνια σμιλεύτηκε από το Ταμιείον Θράκης. Ο δήμαρχος του Καστελλόριζου, ο Παύλος Πανηγύρης, μαζί με όλους τους πολίτες του νησιού αγκάλιασαν αυτόν τον θεσμό, τίμησαν την προσπάθεια αυτή του Ταμιείου Θράκης να δημιουργήσει και στην δική τους ακριτική περιοχή ένα Διεθνές Σχολείο ελληνικού πολιτισμού.

Νέοι επιστήμονες όλων των ειδικοτήτων βρίσκουν μια νέα μορφή εργασίας, βρίσκουν ενασχόληση, βρίσκουν νέες θέσεις εργασίας αντίθετες από την υπαλληλική αντίληψη, θέσεις εργασίας που συνδέονται με δημιουργία, με κέφι, με χαρά και με πρωτόγνωρη αισιοδοξία για το μέλλον. Ο θεσμός των Διεθνών Σχολείων γνωριμίας με τον ελληνικό πολιτισμό που εγκαινίασε το Ταμιείον Θράκης στις αρχές της δεκαετίας του ’90, αρχικά για τους Μουσουλμάνους της Θράκης και μετά για ομογενείς και αλλοδαπούς, είναι μια πρόταση στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία,στον σύγχρονο άνθρωπο για μια γόνιμη αξιοποίηση του διαχρονικού ελληνικού πολιτισμού σε όλα τα επίπεδα: να δώσει όμορφη και γόνιμη απασχόληση στους καλλιτέχνες, στους φιλόλογους, στους γλωσσολόγους, στους γυμναστές, αλλά και σε απλούς ανειδίκευτους εργάτες και σε πολλούς άλλους. Είναι ένα πείραμα που πέτυχε και που πρέπει να το προσέξουμε όλοι, να το αγκαλιάσουμε όλοι. Είναι ένα μικρό δέντρο, που εάν το ποτίσουμε, εάν το σκαλίσουμε μπορεί να δώσει καρπούς όμορφους και γλυκείς.

Κάθε ουσιαστική μορφή παιδείας, στηρίζεται στην άσκηση. Στην άσκηση του πνεύματος, του νου, της διάνοιας και του σώματος. Άσκηση σημαίνει μια επιφυλακή όλων των λειτουργιών του ανθρώπου, όλων των γνωστικών δυνάμεων του ανθρώπου, μια αντίσταση στις εύκολες και ασύνδετες επιθυμίες, δηλαδή λειτουργίες που φέρονται στην επιφάνεια του θυμού, προκειμένου ο άνθρωπος να ανακαλύψει την ουσία του θυμού, το θυμικό, που είναι και το κέντρο της ύπαρξής του. Δηλαδή προκειμένου ο άνθρωπος μέσα από την παιδεία να φθάσει σε μια αντίσταση απέναντι σε κάθε μορφή νέκρωσης της ύπαρξης και του κόσμου. Μια αντίσταση σε κάθε μορφή θανάτου.